تکلیف زمین های موجود در طرح های شهرداری چیست؟
در خصوص طرح جامع شهری و طرح هادی روستای در مقالات قبل به طور مفصل توضیحاتی ارائه شده اما حال سوال این است که اگر زمینی در طرح های مذکور با کاربری هایی تعریف شده اند که مورد نیاز شهرداری میباشند چه باید کرد؟
قبل از هر چیز مهمترین کاربری های طرح را به صورت مختصر توضیح میدهیم:
- کاربری مسکونی : یکی از مهمترین و معروفترین کاربریها میباشد و میتواند شامل آپارتمان و ویلا و زمین مسکونی باشد.در این نوع کاربری مالک زمین با کسب مجوزهای لازم میتواند در ملک خود ساخت و ساز انجام دهد.
- – کاربری تجاری : شامل مغازه ها و رستوران ها و عمده فروشی ه و …میباشند و در سند ملک تجاری قید شده است.تفاوت این ملک با کاربری اداری در این است که املاک تجاری دارای سرقفلی میباشند.
- کاربری اداری – دولتی : شامل وزارت خانه ها نهادها ، ارتش و شهرداریها و … این املاک حق نصب تابلو دارند.
- کاربری خدمات عمومی : شامل کشتارگاه ها و …. میباشد.
- کاربری صنعتی : شامل کارخانجات، کارگاه ها، تعمیرگاه ها و …
در برگیرنده هر نوع زمین یا ساختمانی که مجوز هرگونه فعالیت صنعتی اعم از تولید، انبار و یا توزیع را داشته باشد از قبیل کارخانجات، تعمیرگاهها و کارگاه های تولیدی، می شود.
- حمل و نقل: شامل ترمینال اتوبوس، ایستگاههای مترو، پایانه ها، فرودگاه ها، راهآهن و … می باشد.
- کشاورزی: شامل اراضی زراعی می باشد.
زمین زراعی: زمینی را که در آن محصولات زود بازده ( یک یا نهایتاً دو ساله ) مثل گندم ، ذرت ، انواع صیفی و از این دست،کشت می شود را شامل میگردد.این نوع زمین ها اکثراً در روستاها یا شهرهایی که قبلاً روستا بوده و بعداً بزرگ شده و تبدیل به شهر شده اند ، وجود دارند.
باغ: در این نوع کاربری به زمینی که دارای درخت ( اغلب میوه ) باشد باغ، گفته میشود.گاهی واژه ی «مشجر» را نیز می بینید یا می شنوید که به معنای «دارای درخت» است.
- آموزشی: شامل مهد کودک، کودکستان، دبستان، دبیرستان و دانشگاه می باشد .
- کاربری آموزشی: شامل فعالیت های کودکستان، دبستان، دبیرستان و دانشگاه و …
- فضای سبز: شامل پارک، پارک کودک، فضای سبز، رفوژ سبز خیابان ها، میادین و کمربند سبز شهری
- فرهنگی – مذهبی: شامل کتابخانه، سینما، تئاتر، مسجد، حسینیه، گورستان و …
- بهداشتی – درمانی: شامل بیمارستان، درمانگاه، کلینیک و …
- ورزشی: شامل استادیوم های ورزشی، زمین های بازی، باشگاه های ورزشی و …
- خدمات شهری: شامل مراکز زباله، آتش نشانی، دفتر پست، کلانتری، نواحی شهرداری و …
- تجهیزات شهری: شامل آب، برق، گاز، تلفن، فاضلاب شهری و سایر تاسیسات زیربنایی شهری است.
قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی
همانطور که ملاحظه میکنید برخی از این کاربری ها مثل خدمات شهری وفرهنگی مذهبی یا آمزشی و … در طرح جامع شهری مورد نیاز دولت و شهرداریها میباشد ومالکان این زمین های ملزم به فروش آن به شهرداری ها میباشند.در قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب ۲۹/۰۸/ ۱۳۶۷ که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب گردید چگونگی فروش این زمین ها را بیان نموده است:
ماده واحده – کلیه وزارتخانهها، مؤسسات، سازمانها، نهادها، شرکتهای دولتی یا
وابسته به دولت و شهرداریها و مؤسساتی که شمول قانون بر آنهامستلزم ذکر نام باشد،
مکلف میباشند در طرحهای عمومی یا عمرانی که ضرورت اجراء آنها توسط وزیر یا
بالاترین مقام دستگاه اجرایی با رعایتضوابط مربوطه تصویب و اعلان شده باشد و در
اراضی و املاک شرعی و قانونی اشخاص اعم از (حقیقی و حقوق) قرار داشته و در داخل
محدودهشهرها و شهرکها و حریم استحفاظی آنها باشد، پس از اعلام رسمی وجود طرح،
حداکثر ظرف مدت هجده ماه نسبت به انجام معامله قطعی و انتقالاسناد رسمی و پرداخت
بهاء یا عوض آن طبق قوانین مربوطه اقدام نمایند.
تبصره ۱ – در صورتی که اجرای طرح و تملک املاک واقع در آن به موجب برنامه زمان
بندی مصوب به حداقل ۱۰ سال بعد موکول شده باشد،مالکین املاک واقع در طرح از کلیه
حقوق مالکانه مانند احداث یا تجدید بنا یا افزایش بنا و تعمیر و فروش و اجاره و
رهن و غیره برخوردارند و درصورتی که کمتر از ۱۰ سال باشد مالک هنگام اخذ پروانه
تعهد مینماید هر گاه زمان اجرای طرح قبل از ده سال شروع شود حق مطالبه هزینه
احداث وتجدید بنا را ندارد.
تبصره ۲ – شهرداریها موظفند همزمان با صدور پروانه ساختمان مالکان مشمول قسمت
اخیر تبصره ۱ مشخصات دقیق عرصه و اعیان و تأسیساتموجود را معین و در پرونده درج و
ضبط نمایند تا ملاک ارزیابی به هنگام اجرای طرح قرار گیرد و در زمانی که به لحاظ
تأمین اعتبار آمادگی اجرای طرحمزبور باشد به هنگام اجرای طرح مصوب ملاک پرداخت
خسارت قیمت عرصه و اعیان ملک در زمان اجرای طرح خواهد بود.
تبصره ۳ – مالکین املاک و اراضی واقع در طرحهای آتی که قبل از تصویب طرح واجد
شرایط جهت اخذ پروانه ساختمان بوده و قصد احداث یاتجدید یا افزایش بنا را دارند،
جهت اخذ زمین عوض در اولویت قرار خواهند گرفت و در بین آن گونه مالکین اشخاصی که
ملک آنها در مسیر احداث یاتوسعه معابر و میادین قرار دارند، نسبت به سایرین حق
تقدم دارند.
تبصره ۴ – در مواردی که تهیه زمین عوض در داخل محدودههای مجاز برای قطعهبندی و
تفکیک و ساختمانسازی میسر نباشد و احتیاج به توسعهمحدوده مزبور طبق طرحهای مصوب
توسعه شهری مورد تأیید مراجع قانونی قرار بگیرد، مراجع مزبور میتوانند در مقابل
موافقت با تقاضای صاحباناراضی برای استفاده از مزایای ورود به محدوده توسعه و
عمران شهر، علاوه بر انجام تعهدات مربوط به عمران و آمادهسازی زمین و واگذاری
سطوحلازم برای تأسیسات و تجهیزات و خدمات عمومی، حداکثر تا ۲۰% از اراضی آنها را
برای تأمین عوض اراضی واقع در طرحهای موضوع این قانون وهمچنین اراضی عوض طرحهای
نوسازی و بهسازی شهری، به طور رایگان دریافت نمایند.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و چهار تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه بیست و نهم
آبان ماه یک هزار و سیصد و شصت و هفت مجلس شورایاسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۷.۹.۲
به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی – اکبر هاشمی
زمین هایی که در طرح شهرداری قرار دارند باید چه کارهایی انجام دهد ؟
- ارائه نامه به شهرداری جهت تعیین وضعیت ملک
- شهرداری موظف است که برنامه زمانبندی شده شروع طرح را به مالک اعلام کند . در این برنامه زمانبندی شده سه حالت بوجود می آید :
حالت A: برای ملک برنامه زمانبندی شده جهت اجرای طرح وجود ندارد و درواقع طرح در دست اجرا میباشد. در این صورت مطابق قانون فوق شهرداری ۱۸ ماه فرصت دارد که ملک را بنا به کارشناسی روز از شما خریداری کند و یا عدم نیاز به ملک را صادر کند.در دست اجرا بودن طرح شامل وجود طرح و اعتبار مصوب و ضرورت اجرای آن و همچنین تصویب طرح در مراجع ذیصلاح و پیش بینی اعتبار در بودجه سنواتی و احراز اولویت در اجرای آن میباشد.
حالت B : ملک باید در برنامه زمانبندی شده بالای ۱۰ سال به تملک شهرداری درآید در این صورت مالک تمامی حقوق مالکانه مانند احداث و ساخت بنا را خواهد داشت و شهرداری موظف است در موعد طرح کلیه هزینه های زمین و بنا را کارشناسی نموده و به مالک پرداخت کند.
حالت C : ملک باید در برنامه زمانبندی شده زیر ۱۰ سال به تملک شهرداری درآید در این صورت مالک هیچگونه حقوق مالکانه مانند احداث و ساخت بنا و تاسیسات را خواهد داشت و اگر اقدام به ساخت کند در موعد مقرر شهرداری فقط وجه کارشناسی شده زمین را به مالک پرداخت خواهد کرد. ظاهرا این حالت بدترین حالت ممکن میباشد و مالک تا برنامه زمانبندی شده جهت فروش ملک خود به شهرداری باید صبر کند.
وجود طرح به معنی تصویب طرح جامع یا هادی نیست ولی به معنی آن است که سازمان مربوط به استفاده از وجود طرح، محل مورد نیاز خود را تملک نموده و نسبت به اجرای طرح اقدام نماید.بنابراین مالکان زمین های موجود در طرح باید تا اعلام نیاز شهرداری برای اجرای طرح صبر کنند.
یکی از حقوق مالکانه اشخاصی که طرح در اراضی آنها واقع گردیده است ، درخواست خروج از طرح است ، چرا که بعضا مالک تمایلی به ساخت و ساز و یا بازسازی بنا ندارد و از طرف دیگر نیز می خواهد اراضی و املاک خود را از طرح دولتی خارج کرده تا در موعد مقتضی اقدام به اعمال سایر حقوق مالکانه نماید.
از آنجا که هر گونه تغییر کاربری مستلزم موافقت کمیسیون ماده ۵ شورای عالی معماری و شهرسازی بوده ، دعوای تغییر کاربری یا خروج از طرح باید به طرفیت شورا اقامه شود و متوجه شهرداری یا اداره نظارت بر اماکن نیست.